Het verscheen in twee golven in onze elektronische apparaten. Eerst werd de component gebruikt in rijstontvangers en autoradio’s vanaf 1955. De transistor had veel voordelen ten opzichte van de buizen die daarvoor werden gebruikt en die vaak nog parallel werden geïnstalleerd. Hij was kleiner, ging langer mee, was minder gevoelig voor schokken, lichter en verbruikte minder stroom. De tweede transistorisatiegolf in de eerste helft van de jaren 1960 verdrong de buis bijna definitief uit de radio en droeg bij tot de miniaturisatie van bijna elk apparaat.
Vanaf dat moment waren muziek en radiozenders niet langer gebonden aan een vrij groot apparaat dat onbeweeglijk rondom stond. Dankzij de nieuwe mobiliteit van de ontvanger werd muziek een vorm van expressie. Tot die tijd ontmoetten jongeren in de Eifel elkaar vooral in jeugdgroepen, vaak georganiseerd door de kerk, of in het dorp op zogenaamde “ezelmarkten”, spontane ontmoetingsplaatsen. Vanaf de jaren 1960 was er ook “music to go”. In het begin gebeurde dat echter maar sporadisch: de batterijen voor de apparaten waren duur en niet erg productief. Dit was ook de manier waarop rock-‘n-roll langzaam zijn weg vond naar het dagelijks leven: muziek werd onderdeel van de jeugdcultuur via de transistorradio.
De transistor veranderde ook de manier waarop we luisteren. Omdat muziek nu overal beschikbaar was, was het niet langer nodig om er in een gesloten kamer aandachtig naar te luisteren. Het geluid van de radio kon al snel achtergrondgeluid worden. Het voorbeeld van de Hubertusmarkt in Amel in 1960 laat zien hoe populair de nieuwe, kleine radio’s ook bij ons waren. Bij de jaarlijkse verloting werden vier hoofdprijzen uitgereikt: “1 fokkoe, 1 brommer, 1 vet varken, 1 draagbare radio” (1).
Dat voorbeeld toont aan dat technologische vooruitgang een grote invloed had op de cultuur en het dagelijks leven. De transistor was de eerste stap naar miniaturisatie van technologie. Die werd echter al snel verdrongen door halfgeleiders, die ongeveer vanaf 1985 deel gingen uitmaken van de microsysteemtechnologie. Vanaf de jaren 1990 werden in massa geproduceerde apparaten nog kleiner.
Vitus Sproten
(1): Zie “Hl. Hubertusfest und Markt in Amel”, in Sankt Vither Zeitung, 29 oktober 1960, p. 3. Ook online op: http://arch93.arch.be:8180/531_Zeitungen/
Leestip: Andreas Fickers, Der “Transistor” als technisches und kulturelles Phänomen: die Transistorisierung der Radio- und Fernsehempfänger in der deutschen Rundfunkindustrie 1955 bis 1965, Bassum 1998 (Aachener Beiträge zur Wissenschafts- und Technikgeschichte des 20. Jahrhunderts, Bd. 1).