Welke naam heeft de regio? Oost-België. Duitstalige gemeenschap. Eupen-Malmedy. Eupen, Malmedy, Sankt Vith. Oostkantons. Duitstalig België. Duits Oost-België. Nieuw-België. Kantons rédimés. Duitstalig gebied. Lezers die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis en de regio van de huidige Duitstalige minderheid in België zullen die termen (en nog veel meer) vinden. Maar welke term is juist? Wat betekenen die termen? En waarom zoveel termen voor wat één regio lijkt te zijn?
Elke burger ontwikkelt zijn eigen identiteit. Die bestaat uit vele componenten, waaronder meestal ook een regionale. De conceptuele geschiedenis van Oost-België weerspiegelt daarom ook aanbiedingen van identiteit. Sommige begrippen laten zien hoe men de huidige Duitstaligen in het oosten van België van buitenaf zag of wilde zien. Andere geven informatie over hoe Oost-Belgen zichzelf de voorbije twee eeuwen hebben gezien of hoe ze zichzelf vandaag zien. Daarom was en is het gebruik van een term (bijna) altijd politiek en historisch geladen.
In 1795 verdeelde Frankrijk de zuidelijke Nederlanden, vaak de “Belgische provincies” genoemd, in departementen. Binnen het Déprtament de l’Ourthe werden de drie kantons Eupen, Malmedy en Sankt Vith gecreëerd. Ze maakten deel uit van het arrondissement Malmedy. Dat was de eerste keer dat die gebieden in één administratieve eenheid werden verenigd.
In 1815 wees het Congres van Wenen die kantons toe aan Pruisen. Er werden drie nieuwe bestuurseenheden gecreëerd, die ongeveer overeenkwamen met de Franse kantons: de districten Eupen, Malmedy en Sankt Vith. Tussen het district Eupen en het district Sankt Vith lagen de Hoge Venen, een hoogveen dat eeuwenlang een natuurlijke barrière was geweest.
In 1821 werd het district Sankt Vith opgeheven en bij het district Malmedy gevoegd. Er woonden ongeveer 10.000 mensen in en rond Malmedy, van wie de moedertaal Waals was, en minder vaak Frans. Hun eerste vreemde taal was Duits. Velen van hen zagen zichzelf als Pruisische Walen aan het einde van de 19e eeuw.
In 1920 werd het Verdrag van Versailles van kracht. De districten Eupen en Malmedy werden aan België afgestaan. In het oude vaderland Duitsland werd de term “Eupen-Malmedy” ingeburgerd. De Belgen daarentegen spraken van de “kantons rédimés”, de gerecupereerde kantons, en van “Nieuw-België”, minder vaak van de “Oostkantons” of de kantons Eupen, Malmedy en Sankt Vith. De term “Nieuw-België” werd ook gebruikt in de regio zelf en in Luxemburg.
In 1940 werd de regio opnieuw Duits. De nazi’s spraken van het “teruggekeerde Eupen-Malmedy”.
De regio werd opnieuw Belgisch in 1944/45. Op dat moment werd de term “Ostkantone” (Oostkantons) aangenomen voor officieel gebruik. Vanaf dan spraken de burgers in en rond Malmedy bijna uitsluitend Waals en Frans.
De taalwetten van 1963 legden de taalgrenzen vast en definieerden een Duitstalig gebied in België. Vanaf dan noemden de leden van die minderheid zichzelf steeds meer Duitstalige Belgen.
In 1973 kreeg het gebied zijn eerste autonomierechten. De “Raad van de Duitse Cultuurgemeenschap” werd opgericht.
In de jaren 1970 gebruikten radicale voorstanders van autonomie de termen “Duits-België” of “Duits-Oost-België”. Ze hadden echter geen succes.
De “Duitstalige Gemeenschap” werd opgericht in 1983. De minderheid heeft sinds 1984 een eigen regering.
Rond de millenniumwisseling werd de term DG – afkorting van “Deutschsprachige Gemeinschaft” (Duitstalige Gemeenschap) – sterk gepromoot door de overheid als identiteitsvormende beschrijving.
Sinds 2017 wordt de regio in de markt gezet als “Oost-België”.