De Eupener Nachrichten van 29 maart 1939, kort voor de verkiezingen. Op pagina twee van de krant staat een karikatuur die bedoeld is om een bepaalde sfeer te creëren tijdens de verkiezingscampagne.
Wat is er afgebeeld? De rechterkant van de afbeelding stelt Duitsland voor. Aan de horizon rokende fabrieksschoorstenen. Op de voorgrond staan arbeiders. Ze barsten van de kracht en zijn gespierd. Een hakenkruis staat voor Duitsland en de economische organisatie door het nationaal-socialisme. Links zien we het wapen van de Brabantse leeuw, symbool voor de Belgische staat. Leunend tegen de grensbarrière tussen de twee landen staan arbeiders die duidelijk niets te doen hebben. Hun houding is gebogen en ze zien er neerslachtig uit. Op de achtergrond is een Belgische fabriek te zien. De schoorstenen roken niet. Naast de foto staat deze beschrijving: “In België: werkloosheid! In Duitsland: gebrek aan arbeiders!”
Wat wilde de cartoonist daarmee zeggen? Het was ongetwijfeld geschreven door een aanhanger van het Heimattreue Front. Het Heimattreue Front was een partij in Eupen-Malmedy-Sankt Vith die opriep tot annexatie van de regio bij Duitsland. Ter herinnering: na de annexatie van de Pruisische districten Eupen en Malmedy aan België in 1920 had zich in de regio geleidelijk een grensrevisionistische beweging ontwikkeld.
Na het begin van de grote economische crisis in 1931 speelde de economische situatie van Eupen-Malmedy-Sankt Vith een steeds belangrijkere rol in de argumenten van de revisionisten. De grensbevolking kon een snel economisch herstel in Duitsland waarnemen nadat de nationaal-socialisten aan de macht waren gekomen. De karikatuur was dan ook bedoeld om de aandacht te vestigen op het economische herstel in Duitsland: “Kijk, terwijl het bij ons in België momenteel slecht gaat, ontwikkelt de economie in Duitsland zich uitstekend!”. De economische situatie van België in de jaren 1930 was niet rooskleurig. Pas aan het einde van het decennium, na belastingverhogingen, noodbelastingen, loonsverlagingen en muntdevaluaties, kwam er langzaam verbetering in zicht.
De karikatuur verbergt echter veel: de Duitse economie in de jaren 1930 functioneerde “op krediet”. De staat investeerde vreselijke bedragen in maatregelen om banen te creëren, ook in de oorlogseconomie of in projecten zoals de nog steeds nutteloze snelwegen. Alleen een oorlog kon deze economische groei op lange termijn in stand houden. Zoals de historicus Götz Aly schrijft in zijn boek Hitler’s People’s State (2013): “In hun propaganda pochten de nazileiders dat ze de basis legden voor het Duizendjarige Rijk, maar in het dagelijks leven wisten ze niet hoe ze de volgende ochtend hun rekeningen moesten betalen”. Deze karikatuur laat ons de aantrekkingskracht van fascistische regimes zien. Want hiervoor worden karikaturen ook gebruikt: om bestaande situaties te vervalsen.