Berichtte de regionale pers in die jaren niet vaak over de “verraderlijke” infectie? Sinds het midden van de 19e eeuw kwam het ook steeds vaker voor in Europa. Het ziekteverwekkende virus, dat ontdekt werd in 1908, kon via het ruggenmerg en het zenuwstelsel het bewegingsapparaat en de luchtwegen aantasten en verlamming veroorzaken. Volwassenen konden ook besmet raken met de vermeende kinderziekte.
In het begin van de jaren 1950 waren er nog geen doeltreffende middelen om de ziekte te bestrijden. In België viel de “Ligue Nationale contre la Poliomyélite” op, die voor haar projecten steun zocht bij de gemeenschappen. De fondsen werden gebruikt voor informatie- en ondersteuningscampagnes. Patiënten met ademhalingsverlamming konden worden behandeld met behulp van de “ijzeren long”. Warme baden of baden met zeewater werden gebruikt om motorische verlammingen tegen te gaan.
Infecties kwamen vaker voor in de zomermaanden. Toen er eind juni 1952 126 gevallen in België waren geregistreerd (1), stelde het Ministerie van Volksgezondheid de start van de school uit tot 15 september (2). Als een geval bekend werd, verboden de schoolautoriteiten jongeren onder de 18 jaar om bijvoorbeeld zwembaden en speelpleinen te bezoeken en bijeenkomsten bij te wonen. Drinkwater moest worden gekookt en groenten en fruit moesten voor consumptie grondig worden gewassen.
Het poliovirus verspreidde zich via druppel- en smeerinfecties en de hygiënemaatregelen leken in die tijd draconisch. De lijst van doodsoorzaken voor het jaar 1952 op nationaal niveau vermeldde poliomyelitis slechts 34 keer als doodsoorzaak op 102.764 sterfgevallen (0,03%) (3).
Bemoedigend nieuws kwam uit de Verenigde Staten, waar de vermenigvuldiging van het virus in celculturen voor een sensatie had gezorgd. In de lente van 1955 ontwikkelde Jonas Salk het zogenaamde Salk-serum en een jaar later deed Albert Sabin onderzoek naar een oraal vaccin …
De regio reageerde op de positieve vooruitzichten. De gemeente Heppenbach, waar zich twee geïsoleerde gevallen van ruggenmergpolio hadden voorgedaan, wordt hier als voorbeeld aangehaald. Op 11 januari 1957 legde de gemeenteraad het volgende vast in zijn notulen: “Om echter voldoende uitgerust te zijn in geval van verspreiding van de ziekte, wordt besloten contact op te nemen met een arts (…) om een vaccin aan te schaffen.” Negen maanden later werd de organisatie van de eerste vaccinatie besproken (4).
In 1958 bood het Ministerie van Volksgezondheid gratis vaccinatie aan voor alle kinderen tussen 6 maanden en 15 jaar in het hele land (5). Pas met het Koninklijk Besluit van 23 oktober 1966 kwam er een einde aan die keuzevrijheid. In 1967, tien jaar na de eerste campagne in Heppenbach, werd vaccinatie tegen poliomyelitis de enige wettelijk verplichte vaccinatie in België, dat in 2002 poliovrij werd verklaard door de Wereldgezondheidsorganisatie.
Toen onze foto werd genomen, kon het 14 maanden oude petekind al lopen. Kort daarna niet meer. De huisarts had de symptomen van polio herkend en schreef een bad van tien minuten in water van 40°C twee maal per dag voor om de beenmotoriek te stimuleren. Een gruwel voor het kleine meisje! Het effect van de behandeling, waaraan beide ouders zich gewetensvol hadden gewijd, verlichtte echter de verlammingsverschijnselen van het meisje en hielp om de foto het uitgangspunt te maken voor een succesvol familieverhaal.
Alfred Rauw
Uit ZVS, 2019/02, p. 41-42.
(1) Die spinale Kinderlähmung als endemische Krankheit, in GE, 30.07.1952
(2) GE, 30.08.1952
(3) Woran starben die Belgier? in GE, 15.06.1954
(4) Berichte der Gemeinderatsversammlungen in GE, 15.01. und 17.09.1957.
(5) Freiwillige kostenlose Impfung, in GE, 10.01.1958